fbpx

Ad hominem là gì? Làm gì để tránh Ad Hominem?

Trong cuộc sống, chúng ta đã có thể đã gặp tình huống: thay vì tập trung vào chủ đề đang được bàn luận, người tranh luận lại hạ bệ, công kích đối tượng tranh luận bằng ngôn từ để làm giảm uy tín của họ. Các câu ngụy biện tấn công điển hình mà chúng ta thường thấy nhất như là “có làm được chưa mà nói”, “chưa làm được gì chỉ biết gõ phím thì nói gì ai”. Đó chính là lỗi lập luận công kích cá nhân (ad hominem). Ad hominem là gì? Đặc điểm, tính chất, cách sửa và cải thiện lỗi ad hominem như nào? Hãy cùng The IELTS Workshop tìm hiểu nhé.

1. Ad hominem là gì? Phân loại ad hominem

Ad hominem là một khái niệm trong hùng biện. Đây là từ viết tắt của Lập luận công kích cá nhân (tiếng La tinh: Argumentum ad hominem).

Lập luận công kích cá nhân là hình thức lập luận bằng cách tấn công các đặc tính, động cơ, hoàn cảnh của đối thủ tranh luận thay vì tấn công lý luận của đối thủ. Điều này xảy ra chủ yếu với mục đích để cho đối thủ phải mang tiếng xấu trước công chúng. 

Khi người ta dùng ngụy biện ad hominem, họ đánh đồng giữa chỉ trích con người và chỉ trích ý kiến. “Ad hominem” trong tiếng Latin có nghĩa là “nhắm tới cá nhân”. Với việc sử dụng ad hominem, người nói hạ thấp tư cách đối phương nhằm làm cho ý kiến người đó đưa ra trở nên sai. Đây được xem là ngụy biện bởi lẽ tính đúng đắn của một luận điểm là tính chất độc lập, không liên quan tới người phát ngôn.

Lập luận công kích cá nhân thường được phân loại vào nhóm ngụy biện phi hình thức (informal fallacy). Ad hominem được chia làm 5 loại (theo Watson) như sau:

1.1. Công kích cá nhân trực tiếp

Đây là kiểu công kích cá nhân có tính lăng mạ. Trong ngụy biện kiểu này, người tranh luận thường dùng khuôn mẫu: “X là một người xấu, vì vậy không nên tin những gì anh ta nói.”

Ví dụ, nếu Hitler là người nói 2 + 2 = 4, nó không tự nhiên trở thành một phép toán sai được. Ông ta là người xấu, nhưng không có nghĩa là ông ta nói gì cũng sai. Bài bác một ý kiến chỉ vì nó xuất phát từ một người không lương thiện chính là một ví dụ về công kích cá nhân trực tiếp.

1.2. Công kích cá nhân hoàn cảnh

Trong ngụy biện kiểu này, không phải khả năng lập luận, mà là quyền phê bình của đối thủ về một điểm nhất định nào đó, bị tấn công.

Ví dụ, một người mẹ hút thuốc khuyên con không nên làm vậy vì không tốt cho sức khỏe. Đứa trẻ trả lời, “Vậy tại sao mẹ cũng hút? Mẹ hút được thì con cũng hút được.” Ở đây, đứa con cho rằng vì mẹ hút thuốc nên điều mẹ nói về việc hút thuốc có hại cho sức khỏe là sai. Tuy nhiên, không thể đánh đồng lập luận của bà mẹ là sai chỉ vì có sự mâu thuẫn giữa khẳng định và cách ăn ở của bà ta.

1.3. Công kích cá nhân thiên vị

Công kích cá nhân kiểu này cho rằng một người đưa ra một lập luận là do động cơ lợi ích riêng tư của họ. Do vậy, lập luận của họ sẽ không có giá trị vì họ đang thiên vị cho tổ chức, phe phái của mình. 

Ví dụ: A đang nêu quan điểm, B phản bác: “Cha anh A là Đảng viên đảng X nên chắc chắn anh A sẽ thiên vị cho Đảng X, quan điểm của anh A không có giá trị.”

Trong ví dụ này, B đã ngụy biện bằng cách cáo buộc A thiên vị cho Đảng X mặc dù không hề có bằng chứng về việc đó.

1.4. Thả độc giếng nước

Một “thông tin” thù địch và bị bóp méo được đưa ra để làm mất uy tín, chê bai và/hoặc chế giễu người tranh luận hoặc quan điểm của họ ngay từ đầu.

Ví dụ: Thực khách (A): “Món ăn này dở quá, tôi không nuốt nổi!”

Người phục vụ (B): “Anh không phải là đầu bếp nên anh không đủ trình độ để nhận xét về món ăn này!”

Như vậy, B đã sử dụng một thông tin thù địch để làm A mất uy tín, coi như A không đủ thẩm quyền để nhận xét. Thực tế, A không cần phải là một đầu bếp mà chỉ cần có vị giác bình thường là đủ để biết được món ăn ngon hay dở.

1.5. Lập luận “anh cũng vậy” (tu quoque)

Với lỗi ngụy biện này, người mắc lỗi không bàn đến lập luận của đối thủ, mà dùng lập luận đó để chỉ trích anh ta để làm cho đối thủ im tiếng. Ví dụ: “Bộ cậu chưa vi phạm luật giao thông bao giờ hay sao mà nói vi phạm luật giao thông là sai”.

2. Ad hominem và cách khắc phục

Ad hominem, cũng như các lỗi ngụy biện khác trong tranh luận, thường bị mắc phải vì người nói muốn giành phần lợi trong tranh luận, trong đối thoại, từ đó có thể biến sai thành đúng, biến đúng thành sai. Nguyên nhân thường do tâm lý háo thắng, do thói quen nói chuyện thông thường, hoặc do nhiễm cách lý luận của báo chí.

Các lỗi ngụy biện trong tranh luận tưởng chừng không đáng kể nhưng nếu không khắc phục, dần dần người thường ngụy biện sẽ quen tư duy theo lối mòn. Tần suất mắc lỗi càng nhiều thì càng dẫn đến các hậu quả to lớn, như:

  • Làm chệch hướng, giảm chất lượng chủ đề tranh luận
  • lập luận thiếu sắc bén, không sâu sát, không phục vụ mục đích tranh luận
  • Làm mất thời gian, sứt mẻ tình cảm của đối phương
  • Làm xấu đi hình ảnh bản thân.

Khi gặp những trường hợp này, điều tiên quyết là người đối thoại phải giữ bình tĩnh. Bạn càng mất bình tĩnh thì sẽ càng dễ rơi vào cái “bẫy tâm lý” của đối phương. Chỉ khi bình tĩnh bạn mới có thể đánh giá lập luận và dẫn chứng một cách chính xác, từ đó tìm ra phương pháp ứng đối phù hợp.

Khi chỉ ra những lỗi ngụy biện và đối đáp lại, cần lưu ý lời lẽ không nên quá bộc trực, dễ dẫn tới cộc tính, bất lịch sự. Nguyên tắc hàng đầu khi đưa ra ý kiến trong giao tiếp, tranh luận cần phải có sự nhã nhặn, tôn trọng người đối thoại.

Ngoài ra, bạn cũng có thể tham gia vào các cuộc thi hùng biện, tranh biện để luyện tập cách tranh luận văn minh, không ngụy biện.

3. Cuộc thi hùng biện Tiếng Anh

SPEAK YOURSELF là cuộc thi hùng biện tiếng Anh do The IELTS Workshop đồng tổ chức, với mong muốn tạo ra một môi trường tự do và thoải mái, tiếp thêm động lực và tự tin để các bạn mạnh dạn thể hiện bản thân và nêu lên quan điểm của mình về các vấn đề trong xã hội.

  • Đối tượng tham gia: Các bạn trẻ, đặc biệt là các bạn trẻ yêu thích Tiếng Anh trên toàn quốc.
  • Thời gian: Tháng 8-9/2022

Hãy tìm hiểu và theo dõi cuộc thi cũng như chuỗi sự kiện The IELTS EXPO để trang bị cho bản thân những kỹ năng cần thiết nhé.

Như vậy, sau bài viết này, hy vọng các bạn đã biết được Ad hominem là gì, cũng như phân loại và cách để tránh lỗi ngụy biện này.

Đăng ký tư vấn lộ trình miễn phí

Bạn hãy để lại thông tin, TIW sẽ liên hệ tư vấn cho mình sớm nha!

"*" indicates required fields

Đăng ký tư vấn miễn phí

Bạn hãy để lại thông tin, TIW sẽ tư vấn lộ trình cho mình sớm nha

"*" indicates required fields

1900 0353 Chat on Zalo